فریبندگی مهاجرت

ترجمه: آذین شریعتی

دنیای تصویرآنلاین-ماتی دیوپ وقتی متوجه شد که اولین زن فیلمساز سیاه‌پوست در تاریخ 72 ساله جشنواره فیلم کن است عمیقاً احساس نا‌امیدی کرد. این فیلمساز سی و شش ساله فرانسوی-سنگالی در مصاحبه‌اش گفت: «اولین واکنش من به این خبر این بود که به نظرم واقعاً غم‌انگیز آمد. با خودم گفتم واقعاً؟ هنوز راه زیادی پیش رو داریم تا این موضوع کاملاً عادی و طبیعی شود و این موضوع که من یک زن سیاه‌پوست هستم به چشم نیاید.»

نقطه عطف زندگی دیوپ در کن اتفاق افتاد، پنج شنبه وقتی که فیلمش «آتلانتیک» رونمایی شد. این فیلم که برای تصاحب نخل طلایی کن رقابت می‌کند به داستان زنانی می‌پردازد که پس از فرار مردان سنگالی به اسپانیا که قادر به امرار معاش  در کشور خود نیستند  در داکار تنها می‌مانند.

اما جایگاه خاصی که او در کن بدست آورده برای دیوپ قابل پیش بینی نبود: «من به این اتفاقات عادت ندارم و چیزی که می‌دانم این است که همه چیز خودش پیش آمده. من کاری خاصی انجام نداده‌ام. من فقط فیلمی را ساختم که دلم می‌خواست بسازم. نه خجالت می‌کشم و نه به خودم افتخار می‌کنم. این فقط یک واقعیت است.»

«آتلانتیک» اولین فیلم بلند دیوپ بعنوان یک کارگردان است. او پیش از این 5 فیلم کوتاه ساخته که یکی از آن‌‌ها زمینه ورود او به کن شد. فیلمی کوتاهی که در سال 2009  ساخت به همین نام ولی با مضمون متفاوت درمورد مرد جوانی که مجبور به مهاجرت می‌شود.

دیوپ که در فرانسه اقامت دارد و آخرین بار ده سال پیش برای ملاقات خانواده‌اش به سنگال رفته بود، می‌گوید: «من خودم شاهد چنین موقعیتی بوده‌ام. ده سال پیش موج گسترده‌ای از جوانان سعی در فرار از کشور داشتند. آن‌ها به اسپانیا می‌رفتند و بسیاریشان ناپدید شدند. من باید این داستان را تعریف می‌کردم. قبلاً در فیلم کوتاهم به این موضوع پرداخته بودم اما احساس می‌کردم کافی نبوده.»

«اتلانتیک» داستان آدا هفده ساله را روایت می‌کند که عاشق کارگر ساختمانی جوانی به اسم سلیمان است اما خانواده‌اش قول او را به یک مرد دیگر داده‌اند. یک شب سلیمان و همکارش به امید آینده بهتر کشور را از راه دریا ترک می‌کنند. چند روز پس از رفتن پسر‌ها، مراسم عروسی آدا با یک آتش‌سوزی برهم می‌خورد و این شک به دل همه راه می‌افتد که آیا آتش سوزی کار سلیمان بوده که برای بردن آدا برگشته است؟

جرج برادشاو منتقد گاردین به فیلم چهار ستاره داده و در نقدش نوشته است: « آتلانتیک یک درام رئالیسم جادویی یا مستند فراواقعی رازگونه  است که ابعاد غرابتش به شکل ناخوداگاهی از عادی بودن عریانش نشات می‌گیرد. اما این بر روی موضوعات مهمی درمورد دنیای در حال توسعه امروز که قصد دارد از آن‌ها صحبت کند سرپوش نمی‌گذارد. «آتلانتیک»  در ابتدا یک فیلم متعارف با محوریت مهاجران، مهاجرت غیرقانونی با قایق و سیاست‌های جنسیتی  بنظر می‌رسد اما  «آتلانتیک» درواقع درمورداحقاق  امیال سرکوب شده و ممنوعه‌هاست: مردانی که نتوانسته‌اند دستمزدشان را از ساختمانی که کار می‌کرده‌اند بگیرند با حقیقت مرگ در دریا مواجه می‌شوند و روحشان به آسمان می‌رود و از اینجا به بعد با یک داستان ارواح یا داستان انتقام جویی طرف هستیم. شاید آتلانتیک بی‌نقص نباشد اما من اسلوبی که دیوپ اتخاذ کرده تا این داستان را به شکل ساده رئالیستی ارائه نکند و از طرف دیگر به ورطه یک داستان رئالیست جادویی کودکانه نیفتد یا رابطه عاشقانه را محور اصلی فیلم قرار ندهد، تحسین می‌کنم. فیلم او رازآلودگی فریبنده‌ای دارد.»