مترجم: احسان بهادری فر
دنیای تصویرآنلاین-روز سی‌ام تیرماه روز جهانی شطرنج است،به این بهانه به فیلم‌هایی در تاریخ سینما پرداخته‌ایم که مضمون‌شان درباره شطرنج بوده است.این مقاله برگرفته از سایت Chess است.
1-در جستجوی بابی فیشر
«در جستجوی بابی فیشر» الهام بخش پیشرفت شطرنج آموزشگاهی در ایالات متحده است. با وجود ستارگانی همانند جو مانتگنا، بن کینگزلی، لارنس فیشبرن و جوآن آلن استقبال از آن قابل پیش بینی بود. این فیلم بر اساس کتاب “در جستجوی بابی فیشر” ساخنه شد. کتاب مذکور نوشته ی فرد ویتزکین است که در آن گشت و گذار پسرش جاش ویتزکین در دنیای شطرنج را با جزئیات شرح می دهد. جاش برای رسیدن به مرتبه ی استادی بین المللی خیز برداشت اما در انتها شطرنج را رها کرد و به دنبال هنرهای رزمی رفت.
2-مگنوس
مگنوس کارلسن در دنیای شطرنج نیازی به معرفی ندارد. کارلسن همواره قدرتش را پیش از رسیدن به مقام قهرمانی جهان، حین آن و پس از آن به رخ رقبا کشیده است. مستند «مگنوس» محصول سال 2016 است و پخش آن کمی پیش از مسابقه ی قهرمانی جهان میان کارلسن و کاریاکین انجام شد. این فیلم خانواده ی کارلسن را از نزدیک نشان می دهد در حالی که تأکید آن بر روی پیشرفت خیره کننده ی او تا فتح قله ی شطرنج دنیاست. جزئیات دیگری همچون عکس های کودکی مگنوس، تقابل دیدنی اش با کاسپاروف در سیزده سالگی و محیط جذاب پیرامون مسابقه ی قهرمانی شطرنج جهان بین آناند و کارلسن در شهر چنای هند و متعاقبا پیروزی کارلسن، این مستند را به اثری دیدنی برای علاقه مندان به شطرنج تبدیل کرده است.
3-قلعه ی بروکلین
«قلعه ی بروکلین» محصول سال 2012 بود و سریعا پس از نمایش به فیلم مورد علاقه ی شطرنج دوستان، بازیکنان حرفه ای و حتی خانواده ها بدل شد. این فیلم مستند، داستان موفقیت مدرسه ی راهنمایی 318 (آی اس 318) در طول مسابقات شطرنج در شهر بروکلین نیوجرسی با مدیریت معلم شطرنج الیزابت اسپیگل و چالش ها و فرصت های آنها را به نمایش می گذارد. آی اس 318 با غلبه بر کمبودهای مالی با به دست آوردن بیشترین قهرمانی نسبت به دیگر مدارس در آمریکا عنوان “موفق ترین مدرسه ی دارای برنامه ریزی شطرنجی در کشور” را از آن خود کرد. آی اس 318 اولین تیم مدرسه در مقطع راهنمایی بود که در کمال شگفتی قهرمانی ملی دبیرستان را به چنگ آورد. این فیلم را تماشا کنید زیرا ندیدنش باعث حسرت تان خواهد شد!
4-ملکه کاتوه
در سال 2016 فیلمی بر اساس کتاب «ملکه کاتوه» ساخته شد که به زندگی فیونا موتسی شطرنج باز اوگاندایی پرداخت. شطرنج بازی که بزرگ شده ی حلبی آبادهای منطقه ی کاتوه بود. فیونا (با بازی مدینا نالوانگا) به مرکز شهر، جایی که روبرت کاتنده (با بازی دیوید اویلو) به بچه ها شطرنج آموزش می دهد رفت و آمد بسیار دارد. انگیزه ی ابتدایی فیونا از شرکت در کلاس ها در ابتدا دریافت غذای مجانی و سیر کردن شکم خود است اما رفته رفته مشخص می شود که فیونا در این رشته ی ورزشی استعداد دارد و سپس عشقش به این رشته آشکار می شود. فیونا پس از موفقیت در مسابقات محلی، چالش بازی در سطح بین المللی را می پذیرد و تجربه ی زندگی در خارج از کاتوه را به دست می آورد.
5-بابی فیشر در مقابل دنیا
«بابی فیشر در مقابل دنیا» به درون زندگی نابغه ی شطرنج بابی فیشر سرک می کشد. در این مستند شاهد مصاحبه با چهره هایی همانند لری اوانز، سوزان پولگار، گری کاسپاروف و شخصیت های دیگری هستیم که فیشر را می شناختند یا متأثر از این اعجوبه بودند. او یکه و تنها به جنگ با امپراطوری مهیب شطرنج شوروی رفت و آنها را شکست داد. این فیلم شامل تصاویری از فیشر در مسابقه ی قهرمانی جهان سال 1972 در مقابل بوریس اسپاسکی است، جایی که او با غلبه بر حریف قدرتمندش عنوان قهرمانی شطرنج جهان را تصاحب کرد.
6-دفاع لوژین
«دفاع لوژین» محصول سال 2000 تصویرگر زندگی دراماتیک شطرنج‌باز با استعدادی به نام الکساندر ایوانوویچ لوژین است که نقش او را جان تورتورو بازی می کند. این فیلم بر اساس کتاب “دفاع” اثر ولادیمیر ناباکوف ساخته شده است. لوزین برای شرکت در مسابقاتی معتبر به ایتالیا سفر می کند. در جریان این مسابقات با ناتالیا کاتکوف (با بازی امیلی واتسون) ملاقات کرده و در دام عشق او گرفتار می شود. در این زمان فیلم به گذشته باز می گردد و کودکی لوژین و زندگی پر از استرس و آشوب او در آن دوران را نمایش می دهد. رقیب لوژین، دوتوره سالواتوره توراتی (با بازی فابیو سارتور) به مربی شطرنج قدیمی او لئو والنتینوف (با بازی استوارت ویلسون) دسترسی پیدا می کند و از او راهنمایی می خواهد. حالا با دانستن نقطه ضعف لوژین یعنی عدم توانایی او در مدیریت استرس غلبه بر او ساده تر می شود. با به تعویق افتادن مسابقه توراتی قوت خود را بازیابی می کند. والنتینوف لوژین را می رباید و با یادآوری خاطرات تلخ کودکی اش او را آزرده و مشوش می کند. این ضربه ی روحی باعث می شود تا لوژین به علت خستگی روحی-روانی در بیمارستان بستری شود. پزشک ها بازی شطرنج را برای او قدغن می کنند. استرس و خستگی مفرط عواملی هستند که باعث می شوند لوژین با پرت کردن خود از پنجره ی بیمارستان به بیرون مرتکب خودکشی شود. در انتها نامزدش ناتالیا با پیدا کردن یادداشت های لوژین در خصوص بازی به تعویق افتاده اش توراتی را شکست دهد.
7-قربانی پیاده
درام «قربانی پیاده» محصول سال 2014 بر اساس داستان زندگی پرفراز و نشیب بابی فیشر تا رسیدن به قهرمانی شطرنج جهان ساخته شد. توبی مگوایر نقش بابی فیشر و لیو شرایبر نقش قهرمان سابق شوروی در مسابقات قهرمانی شطرنج جهان بوریس اسپاسکی را ایفا می کنند. این فیلم به سویه ی تاریک زندگی فیشر و پارانویای او می پردازد. قسمتی از فیلم پیشرفت او در شطرنج از سنین کودکی در شهر بروکلین، دغدغه اش نسبت به شطرنج و تلاش اعجاب برانگیزش برای به زانو درآوردن حریفانش را به تصویر می کشد. استرس ذهنی ای که فیشر برای رسیدن به مقام قهرمانی شطرنج جهان تحمل کرد به او صدمه وارد کرد. به همین علت بود که از جمع فراری بود، ناپدید می شد و خود را در گوشه ای پنهان می کرد.