محمد جلیلوند
دنیای تصویرآنلاین-سینمای ایران در طول حیات خود به خصوص در چهل سال اخیر،محدود به چند ژانر شده که اغلب تولیدات سالیانه آن را شکل می‌دهند.ملودرام و کمدی دو ژانر پایه سینمای ایران در این چهار دهه به حساب می‌آیند که جز در دوره ای خاص که سینمای اکشن به کمک گیشه آمده بود،حاکم بلامنازع سینمای یاد شده هستند.در دهه نود،موجی از فیلم های کمدی به گیشه ها حمله کرده و با توجه به استقبال همیشگی مخاطبان این سینما از آثار کمدی به فروش های نجومی هم دست پیدا کردند.تا جایی که چند بار رکورد بیشترین فروش ریالی تاریخ سینمای کشور را شکستند!.آن هم فیلم هایی که به لحاظ کیفی در سطح متوسط قرار داشته و پرفروش شدنشان را مدیون تحریم‌های اقتصادی و نیاز فراوان مردم به شاد شدن هستند.در این بین تهیه کنندگان نیز که تنور داغی را برای چسباندن نان خود پیدا کرده اند،پشت سرهم به تولید فیلم هایی از این جنس اقدام کرده و کار را به جایی رسانده اند که عملا سینمای ایران به دو گونه ملودرام و کمدی تقسیم شده و دیگر جایی برای سایر گونه ها باقی نگذاشته اند.درست به مانند کشورهای متکی بر اقتصاد تک محصولی که پایه های اقتصاد خود را بر پایه یک محصول مشخص بنا نهاده و ریسک بالای چنین کاری را پذیرفته اند.حال به بهانه رکوردشکنی ریالی فیلم سینمایی هزارپا ساخته ابوالحسن داودی،نگاهی به پرفروش ترین فیلم های کمدی پس از انقلاب می اندازیم.
«اجاره نشین ها»
محصول درخشان و ماندگار داریوش مهرجویی در دهه شصت که همچنان پس از گذشت سه دهه و خرده ای از نمایشش همچنان به عنوان یک کمدی استاندارد از آن یاد می‌شود که هم مورد توجه عامه مخاطبان قرار گرفته و هم منتقدان را راضی کرده است.یک کمدی بزن بکوب درست و حسابی با محوریت ساکنان یک ساختمان در حال فروپاشی که هر یک از آنها متعلق به طبقه ای از جامعه بوده و بنا به مقتضیاتی مجبور به همزیستی کنار یکدیگر شده اند.بخش مهمی از موفقیت اجاره نشین ها مدیون فیلمنامه درخشان و پرداخت درست شخصیت هایش است که هر یک به درستی سرجای خود قرار گرفته اند.برای مثال می توان به عباس آقا ملقب به عباس آقا سوپرگوشت اشاره کرد که در شکل رابطه اش با اهل خانواده و همسایه ها ظرافت خاصی موج می زند.بخش دیگری از موفقیت همه جانبه این فیلم هنگام اکران عمومی و نیز سال های پس از آن به بازی های فوق العاده و در عین حال یکدست بازیگران آن که در راسشان زنده یاد عزت الله انتظامی قرار دارد،برمی گردد که مهرجویی هم نقش مهمی در چینش و هدایت آنها جلوی دوربین دارد.
«ماموریت»
اولین فیلم کمدی پرکارترین تهیه کننده پس از انقلاب(حسین فرحبخش)که در آن اکبر عبدی به عنوان تنها ستاره فیلم نقش مهمی در پرفروش شدن آن داشته است.قصه آن حول محور مردی به نام تقی می گردد که در کنار کار کارمندی اش،به کاراگاهی هم علاقه زیادی دارد و همین علاقه هم پای او را به پرونده مواد مخدر می کشاند!.ماموریت فیلم متوسطی در سینمای ایران است که مهمترین نقطه قوت اش،روایت سرراست و روان قصه اش است.مضافا اینکه از کلیشه های کهنه و قدیمی سینمای کمدی هم به خوبی بهره گرفته و با تکیه بر ستاره ای به نام عبدی که در نیمه دهه شصت بخش مهمی از بار گیشه را به دوش می کشید،گلیم خود را از گیشه بیرون کشیده و رده پرفروش ترین کمدی های پس از انقلاب قرار گرفته است.
«دزد عروسک‌ها»
یک کمدی متعلق به سینمای کودک و نوجوان که در دهه شصت در دوران طلایی خود قرار داشته و این روزها در حال و هوای خوبی به سر نمی برد.محمدرضا هنرمند در این فیلم سراغ یک قصه فانتزی رفته و دنیایی را بر این اساس شکل داده که برای مخاطب کم سن و سال فیلم جذابیت زیادی داشته باشد.شخصیت هایی همچون:خورخور،گنجور و مادر جادوگرش از معدود شخصیت های فانتزی تاریخ سینمای ایران محسوب می شوند که برای طیف مخاطبان خرسال فیلم خوب و باورپذیر درآمده اند.از طرف دیگر بازیگرانی هم برای کار انتخاب شده اند که برای علاقمندان سینمای کمدی شناخته شده هستند.از اکبر عبدی و مرتضی ضرابی گرفته تا زوج موفق آن سال های رادیو(زنده یاد فرهنگ مهرپرور و منوچهر آذری)که به خوبی در قالب نقش های خود نشسته اند.در عین حال باید به چهره پردازی خوب عبدالله اسکندری هم در این فیلم اشاره کرد که به خوبی با دنیای فانتزی هماهنگ است.
«آپارتمان شماره۱3»
یکی دیگر از کمدی های آپارتمانی سینمای ایران پس از اجاره نشین ها که بخش مهمی از داستان آن براساس روابط میان اهالی یک مجتمع آپارتمانی شلوغ و بی دروپیکر شکل گرفته است.ماشاالله کارگر تراشکاری از کرمان برای فروش آپارتمان ارث پدری به تهران آمده و تنها مدتی کوتاه برای فروش آن و خرید تراشکاری اوستای خود فرصت دارد.زنده یاد یدالله صمدی در این فیلم تلاش کرده تا از این موقعیت دراماتیک،فیلمی جذاب سرشار از شوخی های کلامی و کمدی موقعیت بسازد.موضوعی که در انجام آن موفق هم بوده و آپارتمان شماره ۱۳ را به یکی از بهترین کمدی های پس از انقلاب تبدیل کرده است.تیپ ها و تیپ-شخصیت ها هم نقش مهمی در این امر داشته اند که شاخص ترین نمونه اش را در میوه فروش کنار ساختمان با بازی درخشان جمشید اسماعیل خانی می بینیم.علیرضا خمسه هم که در آن سال ها در دوران اوج خود بوده،شیرینی خاصی به نقش خود بخشیده و در اجرای شوخی ها هم موفق نشان داده است.
«دیگه چه خبر»
تهمینه میلانی پس از دو تجربه ملودرام در دهه شصت،این بار سراغ کمدی رفته و دیگه چه خبر را با استفاده از فیلمنامه ای متفاوت ساخته است.شوخ و شنگ بودن فضای داستان،مهمترین نکته در پربیننده شدن فیلم است که به خوبی از کمدی موقعیت در آن بهره گرفته شده است.دختر دانشجوی ادبیات به نام فرشته که با استادش زاویه پیدا کرده و از کلاس اخراج شده،محور فیلمنامه «دیگه چه خبر است» که خوب نوشته و پرداخته شده است.آن هم در فضای ابتدای دهه هفتاد که هنوز جامعه فاصله زیادی از جنگ هشت ساله نگرفته و فیلم ها اغلب چهره عبوسی دارند.ماهایا پطروسیان پس از بازی شگفت انگیزش در پرده آخر،این بار تبحرش را در کمدی و زمان بندی در اجرای شوخی ها نشان داده و یک تنه بخش مهمی از موفقیت فیلم را رقم زده است.به خصوص در سکانس هایی که حمید جبلی نقش مقابلش را ایفا می کند.
«مرد عوضی»
پس از انتخابات ریاست جمهوری ۱۳۷۶ و قرار گرفتن زنده یاد سیف الله داد در راس معاونت سینمایی وزارت ارشاد،فیلم ها در فضای بازتری تولید و روانه اکران شدند که مرد عوضی به کارگردانی محمدرضا هنرمند یکی از شاخص ترین آنها محسوب می شود.یک کمدی الگو گرفته شده از فیلم های زوج موفق زوکر-آبراهامز که شکل خاصی از کمدی را در فیلم هایشان از هواپیما تا سری فیلم های اسلحه آخته ارائه کرده اند.ایده پیوند زدن مغز یک دانشمند به کما رفته به کارخانه دار ثروتمندی که دو همسر دارد،ایده بانمک و نسبتا جذابی برای سینمای همیشه در یک مدار کمدی ایران به حساب می آید که مورد توجه مخاطبانی قرار گرفت که به شوخی های فراوان آن خندیدند.در این بین بازی پرستویی هم که درک کاملا درستی از کمدی دارد،نقش مهمی در هر چه بیشتر دیده شدن فیلم و در نتیجه پرفروش شدنش داشت.
(ادامه دارد)