ترجمه:سودابه نیکدان
منبع:ورایتی
اصغر فرهادی، برنده‌ی اسکار برای «جدایی» و «فروشنده»، این بار با فیلم « قهرمان»، چهارمین فیلم مولف ایرانی پس از “گذشته”، “فروشنده” و فیلم اسپانیایی زبان “همه می‌دانند” در جشنواره‌ی کن حضور پیدا کرد.
” قهرمان” که خبر از بازگشت فرهادی به فیلمسازی در ایران می‌دهد، درباره‌ی شخصی به نام رحیم است که به دلیل بدهی در زندان افتاده. او بعد از آمدن به مرخصی دو روزه، همراه با همسرش طرحی ریختند تا از طلبکار رضایت بگیرند. اما به خاطر شبکه‌های اجتماعی، که در این فیلم سهم مهمی در افشای دام‌های شبکه‌های اجتماعی در ایران و به طور گسترده‌تر در جهان دارد، از کنترل خارج می‌شود. فرهادی در مورد نگرانی خود از شبکه‌های اجتماعی و اطمینان از اینکه بهترین پادزهر برای از بین بردن آن می‌تواند سینما باشد، با ورایتی در کن مصاحبه کرد.
چگونه ” قهرمان” پدید آمد؟
هر از گاهی در ایران خبر از این می‌رسد که افراد معمولی در زندگی روزمره‌ی خود کارهای بسیار نوع‌دوستانه‌ای انجام می‌دهند. این کار انسانی باعث می‌شود که آنها برای چند روز در جامعه بسیار مورد توجه قرار بگیرند و سپس فراموش می‌شوند. داستان ظهور و سقوط این نوع افراد واقعا همان چیزی بود که من را علاقه‌مند کرد.
آیا در سال‌های اخیر دسترسی به شبکه‌های اجتماعی به خصوص در ایران مورد توجه شما بوده است؟
وقتی کار روی داستان را شروع کردم، خیلی از شبکه‌های اجتماعی آگاهی نداشتم. من این موضوع را پیگیری کردم و فهمیدم این چیزی است که این روزها در همه‌ی جوامع جهان فراگیر شده است. یک ابزار قدرتمند ارتباطی در هر جامعه‌ای است و هیچ مرزی برایش وجود ندارد. در ایران و بقیه جهان به یک شکل است.
اما من فکر می‌کنم آنچه در ایران مشخص است این است که چون در جامعه بین گروه‌ها، عقاید و ایدئولوژی‌های مختلف تنش وجود دارد، این به ابزاری در دست [گروه‌هایی] مردم برای مقابله با یکدیگر تبدیل می‌شود. به همین دلیل است که این موضوع نقش مهمی در اصل این داستان دارد.
در فیلم ” قهرمان” دسترسی به این رسانه با سیستم عدالت کشور شما تلاقی دارد. آیا زمانی که حرف از به زندان افتادن مردم می‌شود، نگران این دسترسی هستید؟
خوب، این دیگر حتی در سطح نگرانی هم نیست. این یک حقیقت است. ما با آن زندگی می‌کنیم. من فکر می‌کنم حتی زیر سوال بردن این موضوع هم اهمیتی ندارد. این دقیقا همان چیزی است که ما هستیم. و وسیله‌ای برای تحت تاثیر قرار دادن یکدیگر است. آنچه برای من در این فیلم جالب بود این است که می‌بینم همه نهادها و گروه‌های اجتماعی از این ابزار استفاده می‌کنند. اما آنچه به نظر من در این داستان متناقض و جالب رسیده این است که به جای اینکه راهی برای برقراری ارتباط و گشودن درهای جدید به روی یکدیگر باشد، دقیقا برعکس است؛ راهی برای پنهان کردن و متلاشی کردن چیزهاست.
نکته جالب همچنین سرعت [رسانه‌های اجتماعی] با کمترین کلمات ممکن است: فضای بسیار کوچکی که برای ارائه یک خبر، معرفی یک شخص، گفتن یک داستان به آن نیاز دارید و استفاده می‌کنید. خیلی سریع پیش می‌رود و اغلب اوضاع پیچیده‌تر می‌شود. شما به فضای بیشتری نیاز دارید تا در واقع تفاوت‌های ظریف و پیچیدگی وضعیت را ارائه دهید. وقتی این کار را با چند کلمه انجام می‌دهید مسلما فضای مناسبی برای سوتفاهم بوجود می‌آید.
در ایالات متحده یکی از بزرگترین استفاده کنندگان شبکه‌های اجتماعی در سیاست، دونالد ترامپ بوده که اساسا مانع رفتن شما به آمریکا برای شرکت در اسکار شد. آیا فکر می‌کنید با رئیس جمهور بایدن تغییری ایجاد شود، خصوصاً وقتی صحبت از سیاست ایالات متحده در ایران باشد؟
من فکر می‌کنم افراط و تفریط بدون توجه به کشور و سیستم‌های سیاسی آنها همه جا شبیه به هم است. مطمئناً حضور جو بایدن، دنیا را به مکانی بهتر تبدیل می‌کند. در موردش تردیدی ندارم. اما پیش‌بینی اینکه آیا به ایران کمک خواهد کرد، در حالی که ترامپ چنین رفتار و واکنش شدیدی نسبت به ایران داشت و دقیقا همان نوع رفتار افراط‌گونه در ایران هم به عنوان پاسخی به او در پیش گرفته شد، کمی سخت است. درست است که آنها در مقابل یکدیگر بودند، اما نحوه رفتار و عکس‌العمل‌ها یکسان بود. بنابراین باید در طرف ایرانی نیز تغییری ایجاد شود تا اطمینان حاصل شود که می‌تواند در هر دو طرف پیشرفتی بوجود آید.
فکر می‌کنید شبکه‌های اجتماعی چه تاثیری بر سینما دارد؟
من چند روز پیش با یکی از دوستانم صحبت کردم و او گفت که این سیل اطلاعات، تصاویر و صداهایی که امروزه بر سر همه می‌بارد، سینما را می‌کشد، زیرا این رقیبی است که سینما از پس آن بر نمی‌آید. اما من فکر می‌کنم که کاملا برعکس است زیرا این واقعا جنبه معکوس استفاده از تصاویر و صدا با سرعت است. سینما رسانه‌ای است که برای توسعه، نمایش جنبه‌های مختلف، نشان دادن پیچیدگی‌ها و ظرافت‌ها می‌تواند وقت صرف کند. این دقیقاً به همین دلیل است که فکر می‌کنم شبکه‌های اجتماعی به هیچ وجه تهدیدی برای سینما نیست. آنچه در شبکه‌های اجتماعی ندارید زمان تأمل و تفکر و دیدن جنبه‌ها و ابعاد مختلف یک موضوع است. برای آن منظور سینما وجود دارد.